دست نوشت

گروه اندیشه: حجت‌الاسلام «پورامینی» با تأکید بر این ‌که صحیفه سجادیه کتاب تک‌بعدی نیست، بیان کرد: در این کتاب مباحث تربیتی و پرورشی فراوانی همچون تأکید بر جایگاه والدین، دعا برای دوستان و همسایگان و کیفیت سلوک اجتماعی، مخصوصا در دعای مکارم‌الاخلاق، مطرح شده است.

حجت‌الاسلام و المسلمین «محمدامین پورامینی»، مدرس حوزه علمیه قم، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، ضمن تأکید بر این ‌که در این کتاب امام سجاد(ع) یک پیام جهانی را به همه جهانیان داده و وظیفه ماست که این پیام را به گوش همه برسانیم، تصریح کرد: آنچه حضرت(ع) در قالب دعا بیان کرده است، با توجه به کلام پرمعنای این کتاب، تنها مناجات نیست؛ بلکه یک‌سری از مطالب را با تکیه به مسائل فردی، اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و تربیتی وحتی دشمن‌شناسی بیان کرده‌اند.

وی در خصوص این موضوع که چرا امام(ع) دعا را به عنوان روش خود قرار داده، اظهار کرد: چون امام(ع) در ظرف مکانی خاصی قرار داشتند، از این شیوه استفاده کردند؛ در حالی که خود دعا فی‌نفسه خودش مطلوب است و زبانی است که همه اهل بیت عصمت و طهارت(ع) از آن استفاده کرده‌اند؛ اما امام سجاد(ع) از آن بیشترین استفاده را داشته‌اند، زیرا تنها وسیله‌ ارتباط جمعی امام با شیعیان بود.

پورامینی در مورد ویژگی‌های دعا در نزد امام سجاد(ع)، بیان کرد: صحیفه سجادیه شامل تمامی ادعیه امام زین العابدین (ع) نیست، از آن امام(ع) باز هم دعاهای دیگر  نقل شده است؛ لذا این کتاب معروف صحیفه سجادیه در واقع گلچینی از ادعیه امام(ع) است. وبعدها عده ای از علمای اسلام با گردآوری بقیه دعاهای حضرت آن صحیفه را تکمیل کرده‌اند؛ مثلا از مرحوم «شیخ حرّ عاملی»، از بزرگان شیعه و صاحب کتاب وسائل الشیعه، یک صحیفه دوم داریم که مانند صحیفه اول شامل دعاهای آن حضرت است و  دعاهایی که در کتاب اول نیست، وی در این کتاب آورده است. «میرزا عبدالله افندی» هم یک صحیفه سوم دارد.

وی در ادامه افزود: همچنین مرحوم «آقا میرزاحسین نوری طبرسی»، صاحب کتاب مستدرک الوسائل، هم صحیفه چهارم دارد. آیت‌الله «سید محسن‌امین عاملی» از علمای لبنان وصحب اعیان الشیعه نیز صحیفه پنجم دارد و مرحوم «ملاصالح مازندرانی» صحیفه ششم دارد. این بزرگواران زحمت کشیده‌اند و ادعیه‌ای که در کتاب صحیفه سجادیه معروف نبوده است در کتاب‌های خودشان آورده‌اند. اخیرا همه این‌ها را زیر نظر آیت‌الله «سیدمحمدباقر موحد ابطحی» جمع کرده‌‌اند که تحت عنوان «الصحیفة السجادیة الجامعه» منتشر شده است.

مدرس حوزه علیمه قم در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان ویژگی‌های این کتاب را صرفا در دعا منحصر کرد، عنوان کرد: این کتاب، کتاب تک بعدی نیست؛ ابعاد مختلف دارد؛ می‌توان گفت که علاوه بر بحث دعا، مناجات، تکیه بر صلوات بر محمد آل محمد(ص)، درباره مباحث تربیتی و پرورشی، بحث دعا برای پدر و مادر، تأکید حضرت برای والدین، دعای برای دوستان، دعای برای همسایه و کیفیت سلوک اجتماعی را در دعای مکارم اخلاق می‌بینیم.

وی در ادامه افزود: بحث سلوک اجتماعی در دعای مکارم الاخلاق قابل مشاهده است. امام(ع) دعا را در همه حال در همه وقت توصیه کردند؛ از جمله می‌توان از دعا در وقت صبح، دعا در وقت شب، دعا در وقت بیماری، دعا در وقت سلامتی، به وقت نماز شب، دیدن هلال ماه، در ماه رجب و شعبان، روز عرفه، در عید فطر و قربان، دعا در مکان‌های خاص در کنار کعبه، دعا در مسجد کوفه، دعای برای فرزند، دعا برای مرزبانان و غیره. در حالی که آن زمان حکام بنی امیه بودند و دشمن امام(ع) بودند، اما امام برای مرزبانان دعا می‌کردند. یا می‌توان از دعای رفع دشمنان، دعا برای روزی، دعا برای یاد مرگ نام برد.

پورامینی با تأکید بر این امر که ادعیه حضرت امام زین العابدین (ع) در میان اهل سنت هم جایگاه خاص خود را دارد، تصریح کرد: از اهل سنت کسانی هستند که برخی را طواف می‌دهند و برای آن‌ها دعاهایی می‌خوانند که با کمی دقت متوجه می‌شویم که دعای امام سجاد (ع) را می‌خوانند و در حالی که خودشان چه بسا ندانند که این دعاها از امام سجاد(ع) است. اشعاری که این‌ها در حال طواف دادن می‌خوانند مربوط به حضرت امام زین‌العابدین(ع) است که در کنار کعبه و در حجر اسماعیل فرموده‌اند.

وی در مورد تجلی بینش سیاسی اجتماعی در دعاهای صحیفه سجادیه  بیان کرد: امام سجاد(ع)، همان‌طور که گفته شد، در مورد دشمن‌شناسی در این کتاب تکیه دارند. ایشان در رابطه دشمن‌شناسی، افرادی را از دشمنان نام می‌برد که می‌توان از دعا بر علیه بنی‌امیه و اهل شام، دعا بر علیه حرمله و عبیدالله ابن زیاد نام برد که حضرت این افراد را در ضمن دعا نفرین نموده است.

مدرس حوزه علمیه ضمن تأکید بر این‌ که ائمه(ع) قرآن ناطق هستند، گفت: ائمه(ع) خود قرآن ناطق بوده و در واقع آن بزرگواران تجسم قرآنند، علاوه بر اتصال خاصی که ائمه اطهار(ع) با خداوند داشته‌اند که به هنگام امامت به آن‌ها داده شده است. از طرفی هنگام رسیدن به امامت یک فیض خاص به قلب امام(ع) جاری می‌شود؛ چون امام حجت خداست؛ بنابراین ارتباط امام(ع) با قرآن ارتباط خاصی است و با دیگر ارتباطی که دیگران با قرآن دارند، متفاوت است. در واقع ائمه معصومین(ع) هر آنچه را که بیان می‌کنند، از قرآن ریشه گرفته وبه قرآن ختم می‌شود وبا آن کاملا هماهنگ است.

پورامینی در پایان اظهار کرد: وجود ائمه(ع) متصل به وجود قرآن است، اخلاق آن‌ها اخلاق قرآنی است و منبع آن‌ها الهی است و با توجه به آن اتصال الهی، این ادعیه از زبان این بزرگوار جاری شده است که از زبان احدی جز ایشان قابل انشاء نیست؛ دعای کمیل هم به همین ترتیب بوده است. محتوای قرآنی در قالب دعا از زبان امام(ع) انشاء و تدوین شده است.