دست نوشت

گروه اندیشه: حجت‌الاسلام «پورامینی» با تأکید بر این ‌که صحیفه سجادیه کتاب تک‌بعدی نیست، بیان کرد: در این کتاب مباحث تربیتی و پرورشی فراوانی همچون تأکید بر جایگاه والدین، دعا برای دوستان و همسایگان و کیفیت سلوک اجتماعی، مخصوصا در دعای مکارم‌الاخلاق، مطرح شده است.

حجت‌الاسلام و المسلمین «محمدامین پورامینی»، مدرس حوزه علمیه قم، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، ضمن تأکید بر این ‌که در این کتاب امام سجاد(ع) یک پیام جهانی را به همه جهانیان داده و وظیفه ماست که این پیام را به گوش همه برسانیم، تصریح کرد: آنچه حضرت(ع) در قالب دعا بیان کرده است، با توجه به کلام پرمعنای این کتاب، تنها مناجات نیست؛ بلکه یک‌سری از مطالب را با تکیه به مسائل فردی، اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و تربیتی وحتی دشمن‌شناسی بیان کرده‌اند.

وی در خصوص این موضوع که چرا امام(ع) دعا را به عنوان روش خود قرار داده، اظهار کرد: چون امام(ع) در ظرف مکانی خاصی قرار داشتند، از این شیوه استفاده کردند؛ در حالی که خود دعا فی‌نفسه خودش مطلوب است و زبانی است که همه اهل بیت عصمت و طهارت(ع) از آن استفاده کرده‌اند؛ اما امام سجاد(ع) از آن بیشترین استفاده را داشته‌اند، زیرا تنها وسیله‌ ارتباط جمعی امام با شیعیان بود.

پورامینی در مورد ویژگی‌های دعا در نزد امام سجاد(ع)، بیان کرد: صحیفه سجادیه شامل تمامی ادعیه امام زین العابدین (ع) نیست، از آن امام(ع) باز هم دعاهای دیگر  نقل شده است؛ لذا این کتاب معروف صحیفه سجادیه در واقع گلچینی از ادعیه امام(ع) است. وبعدها عده ای از علمای اسلام با گردآوری بقیه دعاهای حضرت آن صحیفه را تکمیل کرده‌اند؛ مثلا از مرحوم «شیخ حرّ عاملی»، از بزرگان شیعه و صاحب کتاب وسائل الشیعه، یک صحیفه دوم داریم که مانند صحیفه اول شامل دعاهای آن حضرت است و  دعاهایی که در کتاب اول نیست، وی در این کتاب آورده است. «میرزا عبدالله افندی» هم یک صحیفه سوم دارد.

وی در ادامه افزود: همچنین مرحوم «آقا میرزاحسین نوری طبرسی»، صاحب کتاب مستدرک الوسائل، هم صحیفه چهارم دارد. آیت‌الله «سید محسن‌امین عاملی» از علمای لبنان وصحب اعیان الشیعه نیز صحیفه پنجم دارد و مرحوم «ملاصالح مازندرانی» صحیفه ششم دارد. این بزرگواران زحمت کشیده‌اند و ادعیه‌ای که در کتاب صحیفه سجادیه معروف نبوده است در کتاب‌های خودشان آورده‌اند. اخیرا همه این‌ها را زیر نظر آیت‌الله «سیدمحمدباقر موحد ابطحی» جمع کرده‌‌اند که تحت عنوان «الصحیفة السجادیة الجامعه» منتشر شده است.

مدرس حوزه علیمه قم در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان ویژگی‌های این کتاب را صرفا در دعا منحصر کرد، عنوان کرد: این کتاب، کتاب تک بعدی نیست؛ ابعاد مختلف دارد؛ می‌توان گفت که علاوه بر بحث دعا، مناجات، تکیه بر صلوات بر محمد آل محمد(ص)، درباره مباحث تربیتی و پرورشی، بحث دعا برای پدر و مادر، تأکید حضرت برای والدین، دعای برای دوستان، دعای برای همسایه و کیفیت سلوک اجتماعی را در دعای مکارم اخلاق می‌بینیم.

وی در ادامه افزود: بحث سلوک اجتماعی در دعای مکارم الاخلاق قابل مشاهده است. امام(ع) دعا را در همه حال در همه وقت توصیه کردند؛ از جمله می‌توان از دعا در وقت صبح، دعا در وقت شب، دعا در وقت بیماری، دعا در وقت سلامتی، به وقت نماز شب، دیدن هلال ماه، در ماه رجب و شعبان، روز عرفه، در عید فطر و قربان، دعا در مکان‌های خاص در کنار کعبه، دعا در مسجد کوفه، دعای برای فرزند، دعا برای مرزبانان و غیره. در حالی که آن زمان حکام بنی امیه بودند و دشمن امام(ع) بودند، اما امام برای مرزبانان دعا می‌کردند. یا می‌توان از دعای رفع دشمنان، دعا برای روزی، دعا برای یاد مرگ نام برد.

پورامینی با تأکید بر این امر که ادعیه حضرت امام زین العابدین (ع) در میان اهل سنت هم جایگاه خاص خود را دارد، تصریح کرد: از اهل سنت کسانی هستند که برخی را طواف می‌دهند و برای آن‌ها دعاهایی می‌خوانند که با کمی دقت متوجه می‌شویم که دعای امام سجاد (ع) را می‌خوانند و در حالی که خودشان چه بسا ندانند که این دعاها از امام سجاد(ع) است. اشعاری که این‌ها در حال طواف دادن می‌خوانند مربوط به حضرت امام زین‌العابدین(ع) است که در کنار کعبه و در حجر اسماعیل فرموده‌اند.

وی در مورد تجلی بینش سیاسی اجتماعی در دعاهای صحیفه سجادیه  بیان کرد: امام سجاد(ع)، همان‌طور که گفته شد، در مورد دشمن‌شناسی در این کتاب تکیه دارند. ایشان در رابطه دشمن‌شناسی، افرادی را از دشمنان نام می‌برد که می‌توان از دعا بر علیه بنی‌امیه و اهل شام، دعا بر علیه حرمله و عبیدالله ابن زیاد نام برد که حضرت این افراد را در ضمن دعا نفرین نموده است.

مدرس حوزه علمیه ضمن تأکید بر این‌ که ائمه(ع) قرآن ناطق هستند، گفت: ائمه(ع) خود قرآن ناطق بوده و در واقع آن بزرگواران تجسم قرآنند، علاوه بر اتصال خاصی که ائمه اطهار(ع) با خداوند داشته‌اند که به هنگام امامت به آن‌ها داده شده است. از طرفی هنگام رسیدن به امامت یک فیض خاص به قلب امام(ع) جاری می‌شود؛ چون امام حجت خداست؛ بنابراین ارتباط امام(ع) با قرآن ارتباط خاصی است و با دیگر ارتباطی که دیگران با قرآن دارند، متفاوت است. در واقع ائمه معصومین(ع) هر آنچه را که بیان می‌کنند، از قرآن ریشه گرفته وبه قرآن ختم می‌شود وبا آن کاملا هماهنگ است.

پورامینی در پایان اظهار کرد: وجود ائمه(ع) متصل به وجود قرآن است، اخلاق آن‌ها اخلاق قرآنی است و منبع آن‌ها الهی است و با توجه به آن اتصال الهی، این ادعیه از زبان این بزرگوار جاری شده است که از زبان احدی جز ایشان قابل انشاء نیست؛ دعای کمیل هم به همین ترتیب بوده است. محتوای قرآنی در قالب دعا از زبان امام(ع) انشاء و تدوین شده است.

واکاوی دعا در آیات و روایات/ 81
محمدامین پورامینی:

صحیفه سجادیه دایرة‌المعارف اسلام در قالب دعا است

گروه اندیشه: پورامینی با بیان این ‌که صحیفه سجادیه از جهت بلاغت و فصاحت و از جهت عمق مضامین بی‌همتا است، اظهار کرد: این کتاب دایرةالمعارفی است که با زبان دعا ابعاد گوناگون اسلام و شخصیت مسلمان را معرفی کرده است.

حجت‌الاسلام و المسلمین «محمدامین پورامینی»، مدرس حوزه علمیه قم، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) دعا را از بزرگترین نعمت‌های خداوند نسبت به بندگانش دانست و گفت: دعا ارتباط مخلوق با خالق است، مسیر را هم خود خدا مشخص کرده است و ما را دعوت کرد به این‌که دعا داشته باشیم. خداوند در آیه شریفه 60 از سوره مبارکه غافر در قرآن کریم دعا را وسیله ارتباط با خودش اعلام کرده است. دعا کلام مخلوق با خالق است و اگر کلام خالق با مخلوق باشد از طریق وحی صورت می‌گیرد.

وی در ادامه تصریح کرد: درباره کیفیت دعا و زبان آن می‌توان گفت دعا نعمتی است که ‌شامل ما مسلمانان خصوصاً شیعیان شده است و این‌که ما به وسیله دعا با خالق خود می‌توانیم ارتباط برقرار کنیم، نعمتی بس بزرگ است. از یک سو چون دعا از معصوم(ع) است، بر کیفیت دعا می‌افزاید و از سویی دیگر، این دعاها اگر از معصوم(ع) نبود شاید بلد نبودیم که چگونه باید دعا کنیم. بنابراین شیعه در این خصوص خیلی سربلند است که یکسری مضامین را از زبان معصومین دارد.

پورامینی در مورد ویژگی دعا در نزد ائمه اطهار(ع)، بیان کرد: از دعای کمیل علی(ع) گرفته تا دیگر ادعیه از امامان معصوم(ع) همگی دارای مضامین نابی هستند. در مورد ادعیه معصومین دو جنبه فصاحت و بلاغت در حد اعلاء دارد؛ فصاحت عبارت است از شیوایی مطلب است و شیوایی کلام است و بلاغت عبارت از رسایی کلام است؛ بنابراین، در مورد دعاهای صحیفه سجادیه شیوایی و رسایی داریم.

مدرس حوزه در مورد سبک‌شناسی این کتاب تصریح کرد: کلام معصوم(ع) است این کلام به قدری عالی است که کسانی که اهل زبان هستند به مجرد شنیدن این دعاها به آن جذب می‌شوند. اگر بتوان دو کتاب نهج‌البلاغه و صحیفه را به دیگر مذاهب اسلام و حتی به دیگر ادیان معرفی کنیم، کاری بس بزرگ انجام داده‌ایم.

وی افزود: اهمیت این کتاب در حدی است که آن‌ بهترین روش برای معرفی شیعه است. خودم این کار را در مورد صحیفه سجادیه در موقع حج انجام داده‌ام و به هرکسی که این کتاب را داده‌ام تحت تأثیر قرار گرفته و متوجه این مطلب شده است که این کلام بشر عادی نیست.

پورامینی این کتاب را از جهت بلاغت و فصاحت و از جهت عمق مضامین بی‌نظیر دانست و تصریح کرد: این کتاب از جهت بلاغت و فصاحت و از جهت عمق مضامین بی‌همتا است و این در صورتی است ‌که مهجور مانده ‌است حتی ما اهل تشیع، هم شناخت کاملی از کتاب پیدا نکرده‌ایم در حالی‌که این کتاب یک دایرةالمعارف است که با زبان دعا ابعاد گوناگون اسلام و شخصیت مسلمان معرفی کرده است.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا امام سجاد(ع) از روش دعا برای برقراری ارتباط با شیعیان استفاده کرده است، تصریح کرد: باید نسبت به شرایط تاریخی و اجتماعی اهل بیت عصمت و طهارت(ع) که ناشی از ظرف زمانی و مکانی زمان حیات آن‌ها صحبت کرد و همانطور که همگان اذعان دارند شرایط زندگی امام بسیار سخت بود.

پورامینی در ادامه تصریح کرد: بُعد دعا و شب زنده داری و مناجات بدون شک یک بعد اصلی زندگانی همه معصومین را تشکیل می‌دهد. گاهی اوقات شرایط اجتماعی خاص باعث می‌شود یک جنبه بیشتر تبلور پیدا کند و نمود بیشتری داشته باشد. مثلا در زمان امام باقر(ع) و امام صادق(ع) به خاطر ضعف دو حکومت، بنی‌امیه رو به افول و بنی عباس در حال شکل‌گیری، یک امنیت برای امامان(ع) شد تا آن‌ها مسجد را محل درس خودشان قرار بدهند؛ برای نمونه، حدود 4000 نفر از منظرهای مختلف از جمله فقهی، کلامی، علوم طبیعت و پزشکی از محضر امام صادق(ع) استفاده کردند.

وی در مورد شرایط زندگی امام سجاد(ع) اظهار کرد: ایشان در یک موقعیت عجیب به سر بردند. بعد از حادثه کربلا و شهادت امام حسین(ع)، امام زین‌العابدین(ع) تنها بازمانده از نسل پیغمبر(ص) بود. هرچند دشمنان چند بار در کوفه و شام قصد کشتن ایشان را داشتند، اما خدا خواست که او حفظ شود تا نسل امامت باقی بماند. در شرایطی که ایشان تحت فشار بودند، بهترین کاری که می‌توانست انجام بدهد در قالب دعا انجام دادند.

وی در مورد دیگر کارهای که امام(ع) جهت معرفی دین ‌اسلام انجام داده‌اند، اظهار کرد: امام(ع) علاوه بر روش دعا، همان وقت برده‌هایی را می‌خریدند و یک سال به آن‌ها درس می‌داند و آن‌ها را تربیت کرده و در آخر آزاد می‌کرد. ایشان از این طریق افرادی را تربیت می‌کرد.  همچنین امام(ع) در قالب دعا هم سعی در تربیت افراد وجامعه نمود.

http://www.iqna.ir/fa/news_detail.php?ProdID=673857 (با اصلاح)