دست نوشت

گروه سیاسی: همانطور که در حوزه‌ها سه مرحله مقدماتی، سطح و خارج را داریم، در رابطه با قرآن نیز باید یک مرحله مقدماتی شامل روان‌خوانی قرآن، یک بحث علوم قرآن که روش تفسیر مطرح می‌شود و همچنین مرحله تطبیق و کنکاش تفسیری داشته باشیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدامین پورامینی، پژوهشگر علوم دینی و قرآنی در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) درباره جایگاه قرآن در حوزه‌های علمیه و چگونگی مهجوریت‌زدایی از آن، تصریح کرد: باید نقش قرآن کریم در حوزه‌ها، پررنگ‌تر از آنچه در حال حاضر است، باشد.

وی افزود: از کتب ادبی حوزه تا بحث‌های فقهی، همه به قرآن به عنوان یکی از منابع استناد می‌کنند، ولی آنچه که درباره مهجوریت قرآن مطرح است، قرآن فی‌نفسه و کل آن در همه ابعاد نیاز بشری است و نه فقط در محدوده آیات‌الاحکام و برای استناد مباحث ادبی.

این استاد حوزوی تأکید کرد: همانطور که در حوزه‌ها سه مرحله مقدماتی، سطح و خارج را داریم، در رابطه با قرآن نیز باید یک مرحله مقدماتی، یک بحث سطح و همچنین خارج تفسیر قرآن داشته باشیم.

پورامینی‌ توضیح داد: در بحث مقدماتی طلبه‌ باید به صورت تفسیر اجمالی قرآن کریم ولو تحت‌اللفظی، در عرض یک محدوده زمانی دو ساله، اجمالا کل قرآن را بتواند به صورت روان درک کند و در مرحله دوم که بحث علوم قرآن است، باید روش تفسیر مطرح شود.

این پژوهشگر علوم قرآنی یادآور شد: در مرحله آخر که مرحله تطبیق و کنکاش تفسیری است، طلبه‌ها باید بتوانند روش‌هایی را که مطالعه کرده، نسبت به تفسیرهایی که وجود دارد، عرضه کنند و خود نیز بتوانند مفسر شوند.

وی در ادامه این گفت‌وگو در پاسخ به سئوالی درباره لزوم ایجاد تحول در حوز‌ه‌ها که مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز قرار گرفته و اولویت‌های این تحول، خاطرنشان کرد: در ضرورت تحول بحثی نیست و مواردی که باید در آن تحول ایجاد شود، موارد مختلفی است.

این مؤلف کتب دینی، تحول در نظام آموزشی و خروجی حوزه‌ را از اولویت‌های مهم این تحول عنوان کرد و افزود: نظام آموزشی حوزه بر سه قسم، مقدماتی، سطوح و بحث خارج تقسیم می‌شود. معتقدم دو مرحله اول که در مجموع حدود 10 سال است، همه باید آن را بگذرانند، ولی مرحله آخر می‌تواند تقسیم شود، برخی لازم است کامل شرکت کنند و برخی لازم نیست.

حجت‌الاسلام پورامینی‌ توضیح داد: با این کار می‌توانیم برآورد کلی داشته باشیم و خروجی حوزه را می‌توان به این شکل تقسیم کرد که گروهی در میدان فقاهت وارد می‌شوند که باید بحث خارج را به صورت عمیق طی کنند و بعد هم در همین واحد قرار گیرند.

پورامینی ادامه داد: گروهی می‌خواهند مبلغ و خطیب شوند که لازم نیست آن عمق را داشته باشند و گروهی جز محققین و مؤلفین حوزه خواهند بود که البته اینها باید عمیق باشند، ولی تا حد گروه اول نیاز نیست و گروهی هم می‌خواهند متصدی امور اجرایی شوند، که برای آنها نیز عمق بحث خارج لازم نیست.

این محقق و پژوهشگر حوزوی متذکر شد: به این ترتیب از همان ابتدا می‌توان افراد را تقسیم‌بندی و هدایت کرد و به شکلی نباشد که همه در درس خارج با اختلافاتی که از جهت عمق و مدت درس‌ها وجود دارد، یکسان باشند.

وی در توضیح تحول در نظام آموزشی حوزه بیان کرد: این امر از یک طرف از دغدغه‌های رهبری است و از طرفی دیگر نقطه مقابلی است که برخی دغدغه‌های ذهنی نسبت به این مسئله را مطرح می‌کنند و معتقدم هر دو آنها یکی است و تفاوتی با هم ندارند.

این پژوهشگر علوم دینی یادآور شد: آنچه مدنظر رهبری است این است که وقت طلبه‌ها صرف عبارت‌های مغلق نشود و همان بحث‌های علمی با زبان روان و رسا نوشته شود تا طلبه بتواند در مدت کم‌تری بدون اینکه ضربه‌ای به بنیه علمی زده شود، کل آن مباحث را فرا گیرد که این کار شدنی و سخت است و باید توسط اهل نظر و فقها انجام شود.

حجت‌الاسلام پورامینی اظهار داشت: بحثی که در این مورد وجود دارد این است که برخی نگرانند اگر حرکتی در این مسیر انجام شود، چه بسا باعث ضربه وارد شدن به بنیه علمی شود.

وی در ادامه با تأکید بر این نکته که مباحث علمی باید با زبان روان توسط فقیهی نوشته شود که خود اهل قلم باشد، گفت: اگر اهل قلم باشد، ولی یک وزنه علمی نباشد، جا باز نمی‌کند و اگر فقیه باشد، ولی اهل قلم نباشد، باز همان معضل و مشکل اولیه پابرجا خواهد بود.

این محقق و کارشناس مذهبی با اشاره به اهمیت حوزه علمیه قم، هشدار داد: باید موظب بود که در آینده این‌گونه حس نشود طلبه‌ای که در این حوزه تحصیل می‌کند، در این بعد کم آورده است که متأسفانه به نظر من تغییرات کتب ادبی به این بخش از حوزه علمیه قم ضربه وارد کرده است.

پورامینی مدرک‌گرایی را یکی از نقاط ضعف نظام آموزشی کشور دانست و ابراز داشت: امتیازی که حوزه‌های علمیه داشته و دارد، بنیه علمی است. به دلیل ضرورتی که وجود دارد، باید به طلبه‌ها مدرک داشته شود، ولی اینکه به طلبه‌ها مدرک معادل داده شود، توهین به آنهاست؛ چطور الازهر مصر خود مدرک معتبر صادر می‌کند، ولی حوزه علمیه اگر مدرک بدهد، با آن به عنوان معادل برخورد می‌شود.

این پژوهشگر علوی دینی در ادامه دیدگاه برخی محققین و منتقدین را مبنی بر کاهش مرجعیت سیاسی حوزه‌ها در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی رد کرد و افزود: در واقع به برکت انقلاب حوزه‌ها در سطح کلان سیاسی و اجتماعی جامعه مطرح هستند.

این استاد حوزوی ادامه داد: یکسری مباحث علمی در محدوده حوزه، تئوری و نظری داشتیم که بعد از انقلاب به حوزه عملی ارتقا یافت که البته در مرحله تطبیق مشکلات خود را دارد، مثلا ما بحث اقتصاد اسلامی و بانکداری و موضوع ربا را داریم که هنوز هم با آن مشکل داریم.

پورامینی تأکید کرد: وجود ولایت فقیه، به یک معنا حضور حوزه علمیه در عالی‌ترین سطوح اجتماعی و سیاسی کشور است.

این مؤلف کتب دینی بحث «خودسانسوری ناخواسته» در حوزه‌های علمیه را مطرح کرد و توضیح داد: دو مطلب را باید از هم جدا کنیم و مدنظر داشته باشیم؛ نخست اینکه حفظ اصل انقلاب و نظام باید مدنظر باشد و دیگر اینکه در هر نگاهی این امر منافاتی با انتقاد سازنده ندارد و انتقاد نباید به شکلی باشد که به اصل اول ضربه بزند.

وی با بیان این مطلب که امتیاز حوزه‌های علمیه به استقلال آنهاست، یادآور شد: امام راحل (ره) و مراجع معظم تقلید به طور مرتب بر این امر تأکید دارند و آن روزی که حوزه‌‌ها دولتی شوند، روز مرگ آنهاست و این امتیاز باید بماند.

پورامینی ادامه داد: حوزه‌های علمیه ضمن حفظ استقلال خود، باید از نظام و رهبری دفاع کنند. استقلال حوزه‌ها اقتضا می‌کند، در هر زمانی که اشکالاتی را در مقام اجرا از هر کدام از قوای سه‌گانه مشاهده کردند، باید با زبان رسا و بدون اینکه به اصل نظام ضربه‌ای وارد شود، بیان کنند. انتقاد از افراد و روش‌ها عین حمایت از نظام است.

این کارشناس مذهبی تأکید کرد: خطبا و مبلغان باید زبان مردم باشند و اگر مشکلی وجود دارد، بیان کنند. آنچه برای حوزه‌ مهم است، دفاع از حریم دین، اصل نظام، اسلام و سیاست‌های کلی که رهبری مشخص می‌کند، است و مردم باید حس کنند که آنها درد مردم را می‌فهمند و زبان آنها هستند.

وی در پایان گفت: بدین ترتیب باید گفت که حضور حوزه‌ها در برخی عرصه‌ها در زمان‌های مختلف ممکن است کم‌رنگ باشد و این خلئی را ایجاد می‌کند. در جاهایی به نظر می‌رسد باید حضور حوزه‌ها در برخی عرصه‌ها باید پررنگ‌تر باشد.